Kazı İşleri, Manuel ve Mekanize olmak üzere iki ana başlıkta toplanabilir. Kazı yöntemi ne olursa olsun, Kazı İşlerinde İş Güvenliği tedbirleri alınmadan faaliyete başlanması doğru olmayacaktır.

Çünkü çok tehlikeli faaliyetler arasında yer alır ve mutlaka, ehil ve tecrübeli çalışanlar tarafından, uygun ekipmanla iş izin sistemi içinde ifa edilmelidir.

Kazı İşlerinde Tehlike ve Riskler

Kazı işleri, kendine özgü tehlike ve riskleri bünyesinde barındıran ve bu nedenle özenle planlanıp takip edilmesi gereken faaliyetlerdendir.

İş İzin sistemi dahilinde yürütülmesi gereken kazı işlerinin içerdiği belli başlı riskleri sıralamaya çalışacağız.

Kazı faaliyetleri süresince ortaya çıkabilecek en önemli tehlike ve riskler şöyle listelenebilir;

• Göçük : Kazı yan yüzeylerinin veya kazıdan çıkan hafriyat malzemesinin kazı alanı içine gelmesi. Önlem olarak; kazı yan yüzeyleri zemin malzemesinin özelliğine göre belli bir açıyla şevlendirilmeli, gerekiyorsa takviye edilmelidir.
• Çalışanların veya iş makinelerinin kazıya düşmesi
• Çalışanların üzerine düşebilecek yük veya alet-ekipmanlar
• Duman, oksijen yetersizliği, zehirli, yanıcı ve patlayıcı gazlar gibi koşullar : Kazı genişliğinin, kazı derinliğinin 2/3’ünden az olması durumunda, kazı alanı ” kapalı alan” statüsünde değerlendirilmeli ve bu yönde gerekli önlemler alınmalıdır.
• İş makinelerinin yeraltı boruları veya üstten geçen enerji hatları ile temas etmesi
• Kazı araçları 
• Ağır ve hareketli ekipmanlar
• Dar alan : Kazı alanı içinde hareket yeteneğini kısıtlayacağı için; özellikle acil durumlarda kanaldan çıkışta zaman kaybettirici bir risk taşır.
• Kazıya giriş ve çıkışlar : Genel kullanım amacının dışında acil durumlarda kanal içinde çalışanların kolay ve hızlı tahliyesini sağlayacak şekilde çalışma alanının her iki tarafında da minimum 2 tane olacak şekilde uygun eğimde, basamaklandırılmış, tırabzan içeren giriş-çıkış noktaları önceden inşa edilmelidir.
• Su birikmesi : Var olan veya birikmesi muhtemel suyun uygun pompalarla (elektrik tesisatlarının uygunluğu kontrol edilerek) kazı alanı dışına tahliye edilmesi sağlanmalıdır. Kazı alanı içinde çalışanlar için su geçirmez (tercihen S3 özellikli)) çizmeler sağlanmalıdır.
• Malzemelerin yanlış ve uygunsuz kullanımı
• Toprak altındaki kablolar ve kesici, ağır, körelmiş nesneler

Kazı (Excavation) İşlerinin Planlanması

Kazı İşlerinde alınacak İş Güvenliği tedbirleri kapsamında, yapılacak faaliyetin konumu, zemin özellikleri, kazı yöntemi, yer altında bulunması muhtemel altyapı donanımlarının etüdü yapılmalıdır.

Kazı İşlemine başlamadan önce;

• Zeminin özelliklerine uygun ekipman/makine kullanılıp kullanılmayacağı
• Risk Değerlendirme Raporu içinde Kazı Faaliyetleri ile ilgili bölümün uygun şekilde hazırlanıp hazırlanmadığı,
• Göçük riskine karşı alınacak tedbirler,
• Kazılacak alan içinde çalışanların bulunması durumunda, konumlarının “kapalı alan” konseptine dahil olup olmadığı,
• Faaliyete katılacak tüm çalışanların ilgili eğitimleri alıp almadığı, riskler ve acil durumlarda davranış şekilleri konularında bilgilendirildiği,
• Makine ve ekipmanın uygunluk gösteren periyodik kontrol raporu olup olmadığı,
• Yer altı tesisatlarının (elektrik, su, doğalgaz vb.) tam konumları ve derinlikleri,
• Çevre emniyetinin uygunluğu,

dikkatlice incelenmelidir.

Kazı İşleri Süresince İş Güvenliği

• Kazı alanı yetkisiz girişlere karşı emniyet şeridi ile çevrilmeli ve gerekli uyarı ve bilgilendirme işaretleri görünür şekilde yerleştirilmelidir.

• Kazı İş İzni Hazırlanmalı ve düzenli kontrol edilmelidir.
• İş Makinaları trafiğini yönlendirmek üzere mutlaka (ehil) işaretçi bulundurulmalıdır.
• İş Makinalarının “tehlike alanları” içine girilmesi önlenmelidir.
• Acil Durum Toplanma alanları faaliyet öncesi belirlenmeli ve işaretlenmelidir.
• Tamamlanan kazı kısımlarının çevresi hard-bariyer sistemi ile düşmelere karşı kapatılmalıdır.
• Çalışma alanı içinde ve iş makinalarında ilkyardım kitleri ve yangın söndürücüler/battaniyeleri bulundurulmalıdır.
• Çalışanlardan minimum 2 kişi İlkyardımcı belgesi sahibi olanlardan seçilmelidir.
• Kaza durumunda erişimin zor olduğu değerlendirilen bölgelerde yapılan kazı faaliyetleri için gerekirse ekibiyle birlikte Ambulans bulundurulmalıdır.
• Kazı alanı “kapalı alan” statüsünde ise, uygun KKD ve gaz ölçüm cihazları bulundurulmalı, alan içinde gaz ölçümleri her 2 saatte bir yapılıp kayıt altına alınmalıdır. Bir kazı alanının kapalı alan statüsünde olup olmadığı ampirik olarak şöyle hesaplanabilir: Eğer kazı derinliği, kazı yüzey genişliğinin 23’ünden fazla ise, kazı alanı kapalı alan olarak değerlendirilmelidir. Örneğin; 3 m. derinliğindeki bir kanal kazısının yüzeyi 2 metrenin altında ise, kazılan kanalın içindeki çalışmalar kapalı alanda yapılan çalışmalar olarak düşünülmelidir.
• Kazıdan çıkan hafriyat, kazı noktasından minimum 2 metre ileride konumlandırılmalı, tekrar kazı içine dönmesi engellenmelidir.

Kazı İşlerinde İş Güvenliği tedbirleri, yukarıda sayılanların dışında; kullanılan ekipman, kazı zemini, kazı yöntemi vb. kriterlere göre farklılıklar gösterebilir. Bu gibi durumların yerinde gözlemlerle belirlenmesi ve faaliyet öncesi alınacak tedbirlerin belirlenip uygulanması önemlidir.

Konu ile ilgili İŞ İZİN SİSTEMİ başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.