Dilimize “İşbaşı Konuşmaları” olarak çevirebileceğimiz Toolbox Konuşmaları (Toolbox Talks-TBT, Toolbox Meetings), bir işyerinde, belli bir faaliyete yönelik tüm çalışanların katılması gereken, temelinde görev dağılımı ve iş güvenliği ile ilgili uyarıları içeren, kısa ama oldukça önemli eğitimlerdir.

Şirket kültürlerine veya projeye göre değişiklik gösterse de, toolbox konuşmaları iki ana sistem üzerine kuruludur.

Bunlardan birincisi, çalışanların toplu halde, çoğunlukla iş güvenliği uzmanı tarafından belirlenen bir konunun aktarılması ile gerçekleşse de, daha doğru ve hedefe yönelik olan yöntem, ekip liderinin görev dağılımı yaparken o işle ilgili tehlike, risk ve önleyici yöntemler hakkında bilgi vermesi şeklinde gerçekleştirilen toolbox konuşmalarıdır.

Toolbox Konuşmaları Neden Önemlidir?

Yapılan araştırmaların çoğu göstermiştir ki; iş kazalarının büyük çoğunluğu, mesai başlangıcından sonraki ilk iki ve mesai sonuna doğru son iki saatte meydana gelmektedir. İşbaşı sonrası ve paydos öncesi olarak tanımlayabileceğimiz bu zaman dilimlerinde sıklıkla iş kazaları yaşanmasının ana nedeni, konsantrasyon eksikliğidir.

İşe başlar başlamaz hemen yaptığı işe odaklanamayan veya mesai sonuna doğru işiyle ilgili konsantrasyonu azalan ve mesai sonrası ile ilgili planları düşünmeye başlayan çalışanların hata yapma oranları önemli ölçüde artmaktadır.

Konsantrasyon eksikliğine yol açan bir diğer belirgin faktör de çalışanın tecrübesidir. Yıllardır son derece düzenli olarak aynı işi yapan kişilerde (doğal olarak) ortaya çıkan özgüven, aynı şekilde konsantrasyon eksikliğine yol açabilmektedir. İş güvenliği uzmanlarının en büyük sorunu olan “biz yıllardır bu şekilde yapıyoruz” argümanı ve “benim işimi bana mı öğreteceksin” anlayışı, daha büyük oranla, tecrübeli çalışanların iş kazalarına uğramalarına neden olmaktadır.

Sabah işbaşı yapmadan önce ayaküstü verilecek toolbox toplantılarının en önemli işlevi, işte bu eksik konsantrasyonu sağlamaktır.

Eğitim süresince, toplu halde bulunan çalışanların kişisel koruyucu donanımlarının durumlarını da gözden geçirmek de mümkün olacaktır.

Toolbox Konuşmaları Nasıl Yapılmalıdır?

Yazının başında da belirttiğimiz gibi, genelde uygulama iki şekilde uygulanmaktadır.

1- İSG Sorumlusu Tarafından Yapılan TBT

Bu uygulamada, daha öncede belirlenmiş bir konunun, sahada görevli iş güvenliği uzmanı tarafından tüm çalışanlara aktarılması ve hatta okunması şeklinde olmaktadır. Bu sayede, çok daha geniş bir çalışan grubuna, çok daha kısa bir sürede günlük konunun aktarılması sağlanmış olacaktır.

Avantajlı gibi görünse de, yukarıda bahsettiğimiz işe odaklanmayı sağlamaktan uzak olan bu yöntem, tüm çalışanların ortak ilgisini çekecek bir konu olmayacaktır. İlgisizlik, kaytarma içgüdüsü, “bitse de gitsek” düşüncesi çalışanlarda ağırlık kazanacaktır.

Belirlenen bir konunun güncelliği ve kişinin yapacağı işle ilgisi her zaman kolay bir şekilde sağlanamaz. Örneğin, görevi dış cephe sıvası olan bir çalışanın, kapalı alanlardaki risklerle ilgili bir konuda ilgisini çekmek ve dinlemesini sağlamak çok da verimli bir çaba olamayacaktır.

2- Birim Amiri Tarafından Yapılan TBT

Aslında, hedefine daha yönelik olan bu toolbox verme yöntemi, spesifik ekiplere özgün konular anlatmayı sağlayacaktır.

Katılımcılar, formen, tekniker, mühendis gibi kendi birim amirleri tarafından ve tamamen kendi görevlerine yönelik içerikler barındıran konuşmaları daha dikkatli dinleyeceklerdir.

Bir faaliyette, işin sorumlusu ilgili birim amiridir ve işbaşı toplantılarında ekip içindeki görev dağılımını yapacak kişi de aynı formendir. görev dağılımı sırasında, her bir çalışan için, karşılaşabileceği tehlikeleri ve yapılması gerekenleri söylemek, çoğu durumda hayat kurtarıcı bile olabilir.

Ayrıca 2. madde olarak açıklamaya çalıştığımız yöntemle, varsa belirlenmiş bir konuyu (örneğin sigaranın zararlarını) uygun bir konuşma aralığında anarak geçmek de mümkün olacaktır.

Toolbox Konuşma Kayıtları

Kim tarafından verilirse verilsin, Toolbox toplantılarının kimseye işini öğretmek gibi bir amacı yoktur ve olamaz. Ana hedef, kısa ve net bilgiler vererek işin yapılışında ortaya çıkabilecek tehlikeleri ve dolayısıyla riskleri değerlendirmek, bunları bertaraf etmek için yapılabilecekleri sıralamaktır.

Birim amiri ile karşılıklı konuşma fırsatı bulan çalışanlar için de varsa, paylaşmak istedikleri konuları, tecrübelerini, taleplerini dile getirebilecekleri bir ortam oluşturan bu toplantılar sosyal ve psikolojik açıdan da önem kazanacaktır.

Bu nedenle, tek taraflı bir konuşma yerine, interaktif bir toolbox konuşması her iki taraf için de çok daha faydalı olacaktır.

Her bir ekip için sağlıklı bir şekilde yapılacak 5-10 dakikalık bir Toolbox konuşması, mutlaka kayıt altına alınmalıdır.

Basitçe oluşturulacak bir Toolbox Katılım Formu, katılımcıların isim-soy isim, görev ve imzalarını içerecek şekilde olmalı, form üzerinde eğitimin kimin tarafından verildiği, pozisyonu, o gün anlatılan konuların başlıkları da mutlaka yer almalıdır.

Mevzuatımızda net bir şekilde yer almasa da, işbaşı konuşmaları kısa ama önemlidir. Çünkü çalışanlara verilebilecek eğitimler arasında düşünüldüğünde, kazanabilecekleri her küçük detay bilgi, yeri geldiğinde hayat kurtaran bir değer halini alacaktır.