İşyerlerinde alkol ve uyuşturucu madde kullanımı sıklıkla rastlanılan uygunsuzluklar arasındadır…

Çalışma hayatında işverenin iş kanunu ve diğer kanunlar gereğince yerine getirmesi gereken yükümlülük ve sorumlulukları olduğu kadar işyerinde çalışanların da uyması gereken davranışlar ve yerine getirmesi gereken sorumluluklar mevcuttur.

Bir işyerinde çalışanlar İş kanunu, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, sözleşme ve eklerinde yazan kurallara ve düzenlemelere uygun davranmak zorundadır. Aksi takdirde kanun işverene çalışanın iş akdini feshetme yetkisi tanımaktadır.

Çalışanın işyerine alkol ve uyuşturucu madde kullanarak gelmesi veya işyerinde alkol ve uyuşturucu kullanması işverenin işçinin iş akdini feshetmesinde haklı neden oluşturan hallerden birini oluşturmaktadır.

İş Kanunu’nun 84’üncü maddesinde söz konusu yasak ve istisnaları düzenlenmiştir. 84’üncü maddede işyerine uyuşturucu madde veya alkol kullanarak gelmeyi ve işyerinde alkol ve uyuşturucu madde kullanmayı açıkça yasaklamaktadır.

Ancak alkol kullanımı ile ilgili olarak madde birtakım istisnalara yer vermektedir. Uyuşturucu madde bulundurmak, kullanmak ve satmak ceza kanununa aykırılık teşkil ettiği için uyuşturucu ile ilgili bir istisnadan bahsetmek mümkün olmayacaktır.

Alkollü içki açısından 4857 sayılı Kanunu’nun madde 84’üncü maddesinde işyerinde alkol kullanımının hangi şart ve yerlerde olması gerektiğine dair işverene düzenleme yetkisi tanımıştır. Ayrıca çalışanın görevi gereği birtakım işlerde çalışan işçiler için alkol yasağı uygulanmamaktadır. Aşağıdaki şekilde çalışanlar için işyerinde bahsetmek mümkün olamayacaktır:

• Alkollü içki üretimi yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle görevlendirilen,

• Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde alkollü içki içmek zorunda olan,

• İşin niteliği gereği müşterilerle alkollü içki içmek zorunda olan.

Bu konuda Yargıtay’ın da kararları mevcuttur. Yargıtay kararlarında işverenin işçinin işe alkol veya uyuşturucu madde kullanarak geldiğini ispatlaması gerektiği bu hallerde tutanak ve gerekli düzenlemeleri yapması gerekliliğini belirtmektedir.

Uyuşturucu kullanmak gibi durumun suç olduğu hallerde ise işveren ceza hukuku açısından da gerekli önlemleri almalı ve durumu gerekli mercilere bildirmelidir. Her ne kadar alkol kullanmak özel hayatta yasak olmasa da işyerinde alkol kullanmak çalışanın dikkatini azaltacağı ve davranışlarında farklılık yaratabileceği içinde çalışma kuralları ile bağdaşabilen bir durum olmayacaktır.

Uyuşturucu kullanmak ise suç teşkil ettiğinden işverenlerin bu konuyu öğrenmesinden itibaren 6 işgününde gerekli hukuki ve cezai kurallara uygun şekilde işçinin iş akdini feshetmesi önem arz edecektir.

İŞ GÜVENLİĞİ ANLAMINDA, İŞYERLERİNDE ALKOL ve UYUŞTURUCU KULLANIMI

Yukarıda bahsedilen kanun ve yönetmeliklere aykırılık durumları dışında, çalışanın alkol veya uyuşturucu etkisi altında işbaşı yapması, ciddi iş kazalarının da gündeme gelmesi anlamı taşıyor.

Çalışırken sigara içmenin bile, iş kazası (başta trafik kazaları olmak üzere) olasılığını nasıl arttırdığını anlatmaya gerek yok. Kaldı ki, alkol, uyuşturucu vb keyif verici maddelerin, çalışanın dikkatini toplamasını, işe odaklanmasını ve görevini uygun şekilde ifa etmesini hemen hemen imkânsız kılacaktır.

Bu durumda, işverenin hem iş kanunundan hem de iş güvenliği kanunundan doğan bazı hakları ve yükümlülükleri mevcuttur.

İstisnai durumlar haricinde, çalışanların işyerine alkollü gelmesini veya işyerinde alkol tüketmesini önlemek, işverenin iş kazalarına karşı alması gereken önlemler dahilindedir.

Uyuşturucu bulundurmanın ve kullanmanın zaten suç olduğu düşünülürse, iş kazalarının önlenmesi amacıyla, çalışanlara belli dönemlerde randomize alkol ve uyuşturucu testlerinin yapılması hem caydırıcılık hem de iş kazalarına önlem anlamında yararlı olacaktır.

Kişinin isteği dışında bir alkol veya uyuşturucu testini reddetme hakkı olduğu gibi, işverenin de testi reddeden çalışanın hizmet akdini feshetmek gibi bir uygulaması normal karşılanmalıdır.