Hasta bireylerin dinlenmeye ihtiyacı olur. Bu, çalışma hayatında yer alan en temel gereksinimdir. Elbette, büyük ölçüde sorunsuz bir iş akışı sağlayacak kadar ciddi olmayan hastalıklar da vardır. Ama her kim açıkça fiziki yetersizlik yaşadığı halde işe giderse, Presenteeism’den muzdarip demektir.

Hasta bir şekilde çalışmaya başlamanın ne size ne de işvereninize yardımcı olmadığı uzun zamandır bilinmektedir. Presenteeism’in neden bu kadar yaygın olduğunu ve onunla karşı karşıya kalındığında nasıl doğru davranılacağını bilmek önemli bir husustur.

Öncelikli olarak presenteeism (işte varolmama) konusuna değinmek için kavramın kökenine inmekte fayda var. Presenteeism terimi Latince’den gelmektedir ve mevcudiyet anlamında kullanılır. Etimolojik olarak bakıldığında, çalışanın hasta olmasına ve büyük olasılıkla doktor tarafından hastalık iznine çıkarılmasına rağmen, işyerinde bulunması ile ilgilidir. Hasta çalışanlar işe gittiğinde, bu durum genellikle üretkenlikte bir düşüşe neden olur.

Presenteeism Bağlamında Devamsızlık Kavramı

Devamsızlık kavramı da presenteeism kavramları oldukça bağlantılıdır. Bir şirketin genel verimliliğinin %15 oranında düşüşe uğramasından presenteeism ve devamsızlık sorumludur. Burada devamsızlığın ele alındığı husus işe devamsızlık durumudur. Devamsızlığın çalışan açısından nedenleri çok çeşitli olabilmektedir:

• Hastalık,
• Yetersiz motivasyon,
• Özel sorunlar.

Ancak bu yazıda ele alınacak olan devamsızlık, hastalıktan dolayı yapılan devamsızlıktır.

Daha yakından bakıldığında, devamsızlığın genel üretkenlik içindeki payı da daha küçük bir sorundur. Tüm maliyetlerin yalnızca üçte biri bundan kaynaklanır, ancak üçte ikisi iş yerindeki işten ayrılmadan kaynaklanmaktadır.

Presenteeism, bilimsel bağlamdan bakıldığında, yalnızca hastalığa dayalı olduğu için, dahili işten çıkarma veya çalışmayı reddetme gibi diğer fenomenlerden de ayırt edilmelidir. Araştırmalar, hastalığın ciddiyetine bağlı olarak, hastalıkla ilişkili ve terapötik presenteeism arasında ayrım yapmaktadır.

Presenteeismin Nedenleri

Bir çalışan işe neden hasta bir şekilde gelir? Presenteesimin birçok nedeni vardır. Bir dereceye kadar, “iyi” ve “kötü” presenteeism arasında ayrım yapılabilir. Hafif bir baş ağrısı veya burun akıntısı gibi bazı hastalıklar mutlaka evde kalmayı gerektirmez. Diğer kronik rahatsızlıklar, örneğin sırt ağrısı, diz ağrısı veya romatizma gibi hastalıklar kısa sürede ayakta durarak iyileşmezler.

Bu, özellikle depresyon gibi psikiyatrik hastalıklarda ve aynı zamanda kanser gibi uzun ve ciddi bir hastalıktan sonra yeniden entegre olma sürecinde geçerlidir. Sonuçta, işe gitmek bir çalışan için aynı zamanda kendini onaylatma ve sosyal ilişkileri güçlendirme anlamına da gelebilir ve bu nedenle bir çalışanın refahına değerli bir katkı sağlayabilir.

Çalışan doktorun açık tavsiyesi üzerine işe giderse o zaman bu terapötik presenteeismdir. Ancak diğer olası nedenler gizlenmemelidir. Presenteeism şu şekillerde meşrulaştırılabilmektedir:

İşi Kaybetme Korkusu

İlgili sektördeki işgücü piyasasına bağlı olarak birçok çalışan işlerinden endişe duymaktadır. Belirli sektörlerdeki sözleşmeli çalışanlarının işe hasta olarak gitme olasılığı önemli ölçüde daha yüksektir. Kötü bir izlenim bırakma korkusu, birçok çalışanın devamsızlık günlerini mümkün olduğunca düşük tutmak istemesine yol açar.

Yönetim Pozisyonunda Çalışıyor Olmak

Sorumluluğu taşıyan birey her zaman işi devredemez. Özellikle küçük şirketlerde yönetim pozisyonlarındaki her insan önemlidir ya da eksikliği çabucak fark edilir. Acil görevlerin şimdi tamamlanması gerekiyorsa ve yapılacak başka bir şey yoksa, bu, yöneticilerin çalışmaya devam etmesine yol açar.

İşvereni Üzmek İstememek

Bazen, işverene sadakat gibi, presenteeismin arkasına saklanan erdemli güdüler de vardır. Birçok çalışan, devamsızlıklarının genellikle diğer iş arkadaşları tarafından üstlenilmesi gerektiğini bilir, bu da görev duygusunun ve başkalarına saygı duymanın da presenteeismde bir rol oynadığı anlamına gelir.

İşle İlgili Yüksek Motivasyon

Bazen mevcut bir proje üzerinde çalışma isteğiniz oldukça yüksektir. İçsel motivasyon çok güçlü olduğunda çalışanın tek düşündüğü o görevi ne olursa olsun tamamlama isteğidir.

Anlayışla Karşılanmama Ön Kabulü

Bazı hastalıklar sosyal olarak tanınmaz. Özellikle psikolojik rahatsızlıklar buna dahildir. Yöneticilerin çevre tarafından olası bir damgalanmayı önlemek için hastalık izni almadıkları yaygın olarak görülmektedir.

Para İhtiyacı

Ücretli çalışma gibi bazı istihdam ilişkileri, çalışanların hasta olduklarında evde kalmalarını çok daha zor hale getirir. Ancak mini işlerde bile, özellikle genç çalışanlar genellikle sözleşmesiz ve sigortasız çalışmaktadır.

Burada verilen sebepler, presenteeismin nedenlerinin geniş bir yelpaze olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Neticede her çalışan zaman zaman hasta olmaktadır, hiç kimse yılın 365 günü sağlıklı olamaz. Ancak genel olarak her çalışanın mutlaka evde kalması ya da tam tersi kesinlikle işe gitmesi gerektiği söylenemez.

Presenteeismin Riskleri

İnsanlar doktor izni almış olmanın dışında işe gittiğinde ise durum farklıdır. Bu, hastalığın kronikleşmesi gibi kalıcı hasarlara yol açabilir. Bir kişi bulaşıcı hastalıklarla işe gittiğinde de mesele tehlikeli olabilmektedir. Bu durumda söz konusu hastalığın diğer çalışanlara da bulaşma riski var.

Birçok uzman için presenteeism arkasındaki motivasyon şudur: “Ben işe gittiğimde her şey yolunda oluyor.” Birçok çalışan, her şeyin her zaman yolunda olmayacağını, verimliliğin önemli ölçüde azaldığını unutur. Daha da kötüsü üretkenlik, presenteeism durumunda oldukça düşüktür.

Presenteeism durumunda işin hem kalitesi hem de miktarı azalır. Daha az üretim olur veya verim oranı daha yüksektir. Başka bir deyişle presenteeism, bir şirket için oldukça tehlikeli bir durumdur.

Buna karşılık, kesintisiz bir iyileşme süreci genellikle hastalığın daha kısa sürmesi anlamına gelir. Semptomlar azalır, nüksleri ve hastalığın kronikleşmesini önlersiniz. Çoğu zaman hiçbir çalışan yeri doldurulamaz değildir ve görevler başka birine devredilebilir. Bütün bunlar kapsamlı bir iyileşme için oldukça önemlidir.

Tabii ki, hasta çalışanın yokluğu, kısa süreli üretim kesintilerine yol açabilir ve belirli bir organizasyonel çaba gerekir. Öte yandan, iyileşme süresi büyük olasılıkla daha kısadır, meslektaşlar için enfeksiyon riski daha düşüktür ve nüks olasılığı da daha düşüktür. Tüm bunlar sonuçta olumlu bir iş dengesine yol açmaktadır.

Enfeksiyon ve kronikleşme riskine ek olarak sıklıkla unutulan şeylerden biri de bu özelliklerin büyük oranda ofis işlerinde geçerli olmasıdır. Peki ya hasta kişi bir vinç operatörü ise? Ağır ekipmanlarla çalışan işçiler için söz konusu ekipman düzgün çalıştırılamazsa insan hayatı buna bağlı olabilmektedir.

İş güvenliği anlamında ele alındığında ise presenteeism; çok ciddi bir iş kazası nedeni olabilir. Dikkat dağınıklığı, odaklanma sorunu, iş savsaklama gibi nedenlerle çalışan, yaralanmalı ve hatta ölümlü iş kazalarına davetiye çıkartabilecek bir ruh hali içinde olacaktır.

Presenteeismi Önlemenin Yolları

Presenteeismin şirket yapısına açıkça zarar verdiği ortadaysa, bunu engellemek için operasyonel tarafta da uygun önlemler alınmalıdır. Aşağıdaki önleme yolları oldukça etkili olacaktır.

• Güvenli istihdam: Maddi güvenlik oldukça önemli bir unsurdur. Adil iş sözleşmeleri varoluşsal korkuları önlemeye yardımcı olabilir ve işçiler tamamen finansal nedenlerle işe giderler.
• Geliştirilmiş sağlık okuryazarlığı: İnsanlara kendilerini sağlıklı hale getirmelerine yardım etmek bu alana dahildir. Sigarayı bırakma veya stres yönetimi seminerleri gibi sağlığı geliştirici kararlar alma konusunda çalışanları desteklemek de bu hususta önemli olacaktır.
• Ergonomik işyerleri: Burada da şirket, çalışanlarının işlerini olabildiğince stressiz yapmalarını salık vermelidir. Bu aynı zamanda personel ve bilgi şeklinde kaynak sağlamayı da içerir.
• Takdir edici tedavi: Yapılan çalışmalara göre, hastalık nedeniyle tekrarlayan devamsızlık durumunda kendilerini amirlerine haklı göstermek zorunda kalacaklarından korkan herkes daha fazla presenteeism yapma eğilimindedir. Bu nedenle hedef, çalışanlarını baskı altına almayan bir kurum kültürü olmalıdır.
• Duyarlı yöneticiler: Otoriter bir liderlik tarzı presenteesmi artırır çünkü çalışanlar genellikle hasta olduklarında evde kalırlarsa cezalandırılacaklarından korkarlar. Rol model işlevi de hafife alınmamalıdır. Bu işlevde bir amir işe açıkça hasta gelirse, bu da onun üzerinde baskı oluşturur. Bu nedenle yöneticilerin bu konuda duyarlı hale getirilmesi ve eğitilmesi önemlidir.

Tüm bu işlevler yerine getirilerek presenteeism olabilecek en asgari seviyede tutulmalıdır. Çünkü bir şirketin uzun süreli büyümesi ve verimi için presenteeismin en alt seviyede olması bir seçenek değil, bir gerekliliktir.