İstihdam kelimesinin anlamı, “bir insanı bir işte veya görevde çalıştırma” olarak tanımlanıyor. İstihdam kavramı, özellikle yaşadığımız dönemlerde çok sık duyuluyor. Genelde, insanlar gelişmiş ülkelere beyin ve iş göçü veriyor. Diğer ülkelerden göç ile gelen insanlar gittikleri ülkelerde çalışıyorlar. Ülkemizde de birçok yabancı uyruklu insan bulunuyor. Bu insanlar, geçimlerini sağlayabilmek için çeşitli sektördeki işlerde çalışıyorlar. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 48. Maddesinde “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir” ibaresi bulunmaktadır. Ancak yine Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 16. Maddesinde “Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir” ibaresi mevcuttur. Bu da demek oluyor ki Türkiye’de bulunan yabancılar, çalışmak için çalışma izni almak zorundadır.

6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu

13 Ağustos 2016 tarihinde, Resmî Gazete de 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu yayımlanmıştır. Bu kanun ile TC harici uyruklulara yönelik çalıştırma politikalarının uygulaması ve izlenmesi kolaylaştırılmıştır. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, Türkiye’de çalışmak ve staj yapmak isteyen birçok yabancı uyruklu kişiyi kapsıyor. Geçici olarak çalışma yapmak isteyenler de bu kanuna tabi tutuluyor. Türkiye Cumhuriyeti’nde çalışmak isteyen tüm diğer bir ülke uyruklu kişilerin bu kanunda yazan kurallara uyması gerekiyor ve gerekli izinleri alması gerekiyor.

Yabancı Uyruklular İçin Çalışma İzni Şartları

Yabancı uyruklu kişiler, diş hekimliği, eczacılık, veterinerlik, hastane müdürlüğü, avukatlık, noterlik, özel güvenlik, gümrük müşavirliği ve turist rehberliği gibi meslekler için çalışma izni alamıyorlar. Bunun haricindeki meslekleri Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yapabilmek için çalışma izni talebinde bulunabilirler.

6735 sayılı kanunda belirtildiği üzere, çalışma izni almak isteyen kişiler üç farklı kurumdan bu başvuruyu yapabiliyorlar. Çalışma izni almak isteyen farklı uyruklu kişiler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, büyükelçilik ve konsolosluklara başvurarak bu izni alabilirler. Bu izni alabilmek için Türkiye’den başvurma zorunluluğu da bulunmuyor. Yabancı uyruklu kişiler bulundukları ülkeden de çalışma izni başvurusu yapabilirler.

Çalışma İzni İçin Gerekli Belgeler

Çalışma izni almak için diploma, denklik belgesi, yeterlilik belgesi (eğitim kurumlarında çalışacaklar için), en az 6 aylık oturma izni belgesi, iş sözleşmesi, pasaport fotokopisi, diploma fotokopisi ve kişinin fotoğrafı gerekiyor. Bu belgeleri hazırladıktan sonra çalışma izni başvurusunda bulunabilirsiniz.

Kendi bulunduğu ülkeden çalışma izni başvurusu yapacak olan yabancı uyruklu kişiler, bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçiliğine veya konsolosluğuna giderek bu başvuruyu yapabilirler. Konsolosluğa veya büyükelçiliğe başvuru yapanlara bir referans kodu veriliyor. Bu referans kodu ile e-devlet sistemine giriş yapılıyor. Başvurunuzu ilk olarak konsolosluğa veya büyükelçiliğe yaptıktan sonraki 15 iş günü içerisinde e-devlet sisteminden de yapmanız gerekiyor. Eğer e-devlet sistemi üzerinden başvuru yapmazsanız başvurunuz tamamlanmayacaktır. Konsolosluğa veya büyükelçiliğe başvuru yaptıktan sonra gerekli bilgiler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na iletiliyor. Yapılan başvuruda herhangi bir eksiklik yoksa değerlendirme 30 iş günü içerisinde tamamlanıyor ve başvuru sahibine sonuç bildiriliyor.

Çalışma izni başvurusunu Türkiye’den yapacak olanlar ise bu başvuruyu direkt olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na yapması gerekiyor. Online çalışma izni başvurusu sistemi üzerinden gerekli belge ve evrakları girerek başvuruyu yapabilirsiniz. Başvuruyu yaptıktan sonra bilgileriniz 6 iş günü içerisinde bakanlığa iletilecektir. Şunu da belirtmeliyiz ki, Türkiye’den çalışma izni başvurusu yapacak olan kişilerin en az 6 ay oturma iznine de sahip olması gerekiyor. Aksi takdirde başvurunuz olumsuz geri dönüş alacaktır.

Yabancı uyruklu kişiler çalışma izni başvurusu yaptıktan sonra başvurularının takiplerini e-devlet sistemi üzerinden yapabilirler. E-devlet sisteminde bulunan “yabancı çalışma izni sorgulama” sekmesinden başvurularının hangi aşamada olduğunu takip edebilirler.

Ülkemizde bulunan işverenlerin bir kısmı çeşitli nedenlerden ötürü yabancı uyruklu işçi çalıştırmak istiyor olabiliyorlar. Ancak şunu belirtmeliyiz ki, işverenler kafasına göre yabancı uyruklu işçi çalıştıramazlar. Yabancı uyruklu işçi çalıştırabilmek için de çeşitli şartlar bulunuyor.

İşverenin Yükümlülükleri

İlk olarak çalışacak yabancı uyruklu işçinin çalışma iznine sahip olması gerekiyor. Yabancı uyruklu kişinin çalışacağı işyerinde en az 5 Türk işçinin çalışması gerekiyor. Birden fazla yabancı uyruklu işçi çalıştıracaklar için de şöyle bir örnek verebiliriz. Her yabancı uyruklu işçiye karşılık 5 Türk işçinin çalışması gerekiyor. Örneğin, 5 yabancı işçi çalışacaksa 25 de Türk işçinin çalışması gerekiyor. Yabancı uyruklu işçinin çalışmak istediği işyerinin sermayesinin en az Türk lirası olması veya son yıldaki ihracat tutarının en az 250.000 ABD doları olması gerekiyor. Ayrıca, işyerinin yabancı uyruklu çalışanına ödeyeceği tutar da yaptığı iş ile orantılı olmak zorundadır ve en az asgari ücret vermek zorundadır.

İşverenler, yabancı uyruklu kişi çalıştıracağı zaman çeşitli belgeler sunmak zorundalar. Başvuruya ilişkin dilekçe, çalışma izni için başvuru formu, bir önceki yıla ait kar – zarar durumu belgesi, ticaret sicil gazetesi, faaliyet belgesi, vekaletname, işçinin diploma ve pasaport fotokopisini başvuruda sunmak gerekiyor.  Gerekli belgeleri sunduktan sonra 30 iş günü içerisinde çalışma izni sonuçlanıyor. Belgelerde herhangi bir eksiklik olması durumunda da başvuru iptal oluyor. Bu başvuruyu işverenler de e-devlet sistemi üzerinden takip edebilirler.

Yabancı uyruklu kişiler ve işverenler çalışma iznini aldıktan sonra herhangi bir sorun olmadan çalışmaya başlayabilirler. Ancak bu izin olmadan Türkiye Cumhuriyeti harici uyruklu kişiler çalışırsa ve bu durum ortaya çıkarsa çeşitli sorunlar da ortaya çıkacaktır. Çalışma izni olmadan çalışan yabancı uyruklu kişiler yakalandığı takdirde sınır dışı edilmektedirler. İşverenler de çeşitli cezalara tabi tutulacaktır. Çalışma izinin iptal etmek isteyen yabancı uyruklu kişiler bu işlemi çok kolay bir şekilde e-devlet sistemi üzerinden yapabilirler. E-devlet sisteminde bulunan “yabancı çalışma izni iptali” sekmesine girerek bu işlemi birkaç dakika içerisinde tamamlayabilirsiniz.