Yaşam hatları (Life-Line, Can Hattı), yüksekte yürütülen çalışmalarda düşmeye karşı kişisel koruyucu donanımlar kullanılırken çalışanın güvenli bir noktaya sürekli bir şekilde bağlantısının sağlanması amacı ile tasarlanmış düşmeye karşı koruyucu tertibatlardır.

Yaşam hattı sistemleri, seviye farkının olduğu çalışma ortamlarında, çalışan personelin güvenliğini sağlama amacıyla üretilmiş sistemlerdir. Bağlantı ankrajları sayesinde kurulacağı bölgeye sabitlenerek, yüksekten düşme durumlarında ortaya çıkan enerjiyi sönümlemeye yarayan donanımları sayesinde muhtemel yaralanma ve kaza risklerini ortadan kaldıran sistemlerdir.

Yaşam hattı sistemleri, yatay ve dikey yaşam hattı sistemleri olmak üzere iki tiptir:

• Yatay Yaşam Hattı Sistemleri

Ankrajlar ile çatıya sabitlenen yatay yaşam hattı; üzerindeki şok emicilerle, herhangi bir düşme sırasında kişi üzerinde oluşan ani darbe etkisini sönümleyerek olası bir yaralanmayı önler. Yatay yaşam hattı “Sabit” ve “Mobil” olmak üzere iki grupta incelenmektedir.

• Dikey Yaşam Hattı Sistemleri

Dikey Yaşam Hattı Sistemleri; SS316 kalite paslanmaz çelikten imal edilmiş ana bağlantı braketi (ABB) ve ara destek braketi (ADB) noktaları, halat kavrayıcı, gerdirme aparatı, şok emici ve paslanmaz çelik bir halattan meydana gelmektedir. Dikey yaşam hattı montajların da kullanılan bağlantı elemanları merdiven tipine göre farklılık gösterecektir.

Dikey yaşam hattının montajında ise, aynı yatay yaşam hattı gibi paslanmaz çelik halat gerdirilir, ara destek braketleri ile kılavuzlanan çelik halat, paraşüt tipi emniyet kemeri giydirilmiş eleman ile bağlantısı yapılır.

Dikey yaşam hattı kurulan merdiven gibi çalışma bölgelerinde, olası bir düşme durumların da şok emici sistemler devreye girerek oluşan darbe sönümlenir ve çalışma yapan personelin yaralanması önlenmiş olur.

Dikey yaşam hattı; “Rijit” ve “Esnek” olmak üzere iki grupta toplanır.

Tüm yaşam hattı sistemleri, emniyet Kemerleri, enerji sönümleyici içeren bağlantı halatı (lanyard), kancalar, şok emiciler vb. ekipman ile birlikte kullanılır.

Yaygın Kullanım Alanları

Yapıların sandviç panel, eternit, sac ve kiremit benzeri çatıları, fabrika içinde ve dışında bulunan gezer vinç yolları, akaryakıt ve kimyasal dolum tesisleri, tır, lokomotif, tanker vb. araç üstü bakım ve çalışma hatları, hangarlar, binaların teras vb. alanları, çatılara ve teraslara ulaşım merdivenleri, telekomünikasyon ve enerji kuleleri, rüzgâr türbinleri, kedi yollarına ulaşım merdivenleri gibi pek çok alanda yaşam hatları kullanılmaktadır.

İnşaat sektöründe ise özellikle yapıların inşa faaliyetleri esnasında mobil yatay ve dikey yaşam hatlarının birlikte kullanımı sıklıkla söz konusudur. Bunların yanı sıra çelik yapıların imalatında da yatay yaşam hatları yaygın kullanım alanı bulunmaktadır.

İş güvenliği tedbirleri planlanırken, daima öncelik toplu koruma önlemlerinde olmalıdır. Bu bağlamda; yaşam Hatları toplu koruma tedbirlerinin alınamadığı veya yeterli olmadığı durumlarda tercih edilmelidir.

Yaşam hatları düşmeye karşı korumada düşmenin önlenmesi için çalışma alanını sınırlandırma amacıyla kullanılabileceği gibi düşmenin tamamen önlenemediği alanlarda olası bir düşme durumunda çalışanın güvenli bir mesafede ve düşmenin etkisiyle çalışanın üzerine gelecek yükün azami bir değeri aşmayacağı şekilde durdurulması için de kullanılabilir.

Yaşam Hattı Standartları

EN 795 Yapıdan sökülmesi amaçlanan tek kullanıcılı yaşam hatları

TSE CEN/TS 16415 Birden çok kişinin eş zamanlı kullanımı amaçlanan yaşam hatları

TS EN 353-1+A1 Rijit ankraj hattı olan kılavuzlanmış tipte düşme önleyici (dikey)

TS EN 353-2 Esnek ankraj hattı olan kılavuzlanmış tipte düşme önleyici (dikey)

EN 795 Düşmeye Karşı Kişisel Koruyucu Donanım-Ankraj Cihazları standardında ankraj noktaları beş grupta sınıflandırılmış olup yatay yaşam hatlarına burada yer verilmiştir.

• A Tipi Ankraj Noktaları (Nokta ankrajlar)
• B Tipi Ankraj Noktaları (Taşınabilir Ankrajlar)
• C Tipi Ankraj Noktaları (Yatay Yaşam Hatları)
• D Tipi Ankraj Noktaları (Raylı Yaşam Hatları)
• E Tipi Ankraj Noktaları (Ölü Yük Ankrajları)

Yaşam hatlarının kullanımında ankraj noktaları, malzeme özellikleri, kullanım alanları, açıklık mesafesi, kurulumu, kullanımı ve bakımı ile ilgili hususlara ilişkin düzenlemelere ‘Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin Yapı İşlerinde Kullanılan İş Ekipmanlarının Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartları başlıklı Ek-5’inde ayrıntılı şekilde yer verilmiştir.

Yapı işlerinde,

• Kılavuzlu tip düşme durdurucular ile rijit ve dikey yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 353-1 Standardına,

• Kılavuzlu tip düşme durdurucular ile esnek ve dikey yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 353-2 Standardına

• Esnek veya rijit yatay yaşam hatlarının kullanıldığı sistemlerde, EN 795 Standardı veya CEN/TS 16415 Standartlarına uygun yaşam hattı sistemlerinin kullanılması sağlanır ve yapılan iş, çalışma ortamı ve yapısal imkânlar dikkate alınarak uygun özellikte yaşam hattı seçilir.