İş sözleşmesi veya Hizmet Akdi, çalışana ve iş verene bir takım hak ve yükümlülükler yükleyen hukuki bir belgedir. Bu nedenle iş sözleşmesinin haklı fesih nedenlerinden birisine dayandırılarak sonlandırılması oldukça önemlidir. Aksi halde gerek çalışan gerekse işçi açısından oldukça ciddi yaptırımlarla ile karşılaşmak mümkündür. Belirli süreli iş sözleşmeleri kural olarak sözleşmenin kararlaştırılan süre sonunda kendiliğinden sona ermesi nedeniyle iş sözleşmesinin feshi durumlarına sıkça konu olmamaktadır.

İş sözleşmesinin feshi belirsiz süreli iş sözleşmelerinde daha sık karşılaşılan bir durumdur. Gerek 6098 sayılı Borçlar Kanunu ve gerekse 4857 sayılı İş Kanununda iş sözleşmesinin haklı fesih şartları sıralanmıştır. Bu nedenle iş sözleşmesinin feshi daha çok iş sözleşmesinin haklı feshi olarak da adlandırılmaktadır.

İş sözleşmelerinin tarafları genel olarak iş veren ve çalışan olması nedeniyle sözleşmenin haklı feshi daha çok; İş sözleşmesinin iş veren tarafından haklı feshi ve iş sözleşmesinin çalışan tarafından haklı feshi veya iş sözleşmesinin işçi tarafından haklı feshi olarak ayrı başlıklar altında incelenmektedir.

Haklı Fesih Nedenleri

Yukarıda da belirtildiği gibi iş sözleşmesinin feshi daha çok haklı bir nedene dayandırılarak sonlandırılmak istenilmektedir. İş Kanunumuzda haklı fesih nedenleri sıralanmıştır. Konunun daha anlaşılabilir olması açısından haklı fesih nedenlerini; İşçinin haklı nedenle fesih hakkı ve iş verenin haklı nedenle fesih hakkı olarak iki ayrı başlık altında incelenmesinde fayda vardır.

İşçinin Haklı Nedenle Fesih Hakkı

Haklı fesih nedenleri olarak ilk olarak değinmek istediğimiz işçinin haklı nedenle fesih hakkı durumudur. İşçi açısından haklı fesih nedenleri 4857 sayılı İş Kanunun 24. maddesinde düzenlenmiştir. Niteliği itibariyle işçinin haklı nedenle fesih hakkı; Sağlık sebepleri ile iş sözleşmesinin feshi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hareketler nedeniyle iş sözleşmesinin feshi ve zorlayıcı nedenlerde iş sözleşmesinin feshi olarak ayrı başlıklar altında düzenlenmiştir.

Sağlık Sebepleri İle Sözleşmenin Feshi

İşçinin kendisinden kaynaklanan veya iş dolayısıyla sürekli bir şekilde etkileşim içerisinde olan başka bir kişide mevcut bulaşıcı hastalık nedeniyle iş sözleşmesinin feshi hakkı bulunmaktadır. Ayrıca sağlık sebepleri ile sözleşmenin feshi; İşçinin çalışmana engel olmaması karşın görülen işin niteliğine uygun olmaması işçinin haklı nedenle fesih hakkı kapsamında değerlendirilmektedir.

Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Hareketler Nedeniyle Sözleşmenin Feshi

Sıkça karşılaşılan iş sözleşmesinin feshi durumlarından birisi ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hareketler nedeniyle sözleşmenin feshi durumudur. İyi niyet ve ahlak kuralları kısmen de olsa göreceli bir kavram olması nedeniyle sıklıkla işçi ve iş veren arasındaki uyuşmazlıklara konu olmaktadır. Bu durumları özetlemek gerekirse;

– İşçi ve işveren arasında iş sözleşmesinin düzenlendiği sırada iş ile alakalı önemli konularda yanlış bilgiler vermek veya işin mahiyeti konusunda gerçeği yansıtmayan beyanlarda bulunmak

– İşçi başta olmak üzere işçi ailesine ve kendisine hakaret içerir, şeref veya namusa dokunur sözler söylemek ya da cinsel tacizde bulunmak

– İşçinin kendisine veya aile bireylerine karşı iş veren tarafından suç işlenmiş olması

– İşçi ücretinin ödenmesinde sözleşmede belirtilen şartlar ve diğer kanunlarda belirtilen koşullara uymamak

– İş veren tarafından oluşturulması gereken uygun çalışma koşullarının sağlanmamış olması

Görüldüğü üzere ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hareketler nedeniyle sözleşmenin feshi oldukça geniş kavramlar olup; Bu durumların varlığının kanıtlanması iş sözleşmesinin haklı feshi konusunda önemli bir yere sahiptir.

Zorlayıcı Sebepler Nedeniyle Sözleşmenin Feshi

İş yerinde zorlayıcı sebepler doğrultusunda yapılan işin bir haftadan daha uzun süre ile durmasını gerektirecek sebeplerin varlığı da iş sözleşmesinin haklı fesih nedenleri arasında yer almaktadır. Örneğin iş yerinde aletlerin bozulması, yangın veya su baskını gibi durumlar zorlayıcı sebepler kapsamında değerlendirilebilmektedir. Zorlayıcı sepeler nedeniyle sözleşmenin feshinin en önemli koşulu bu tür zorlayıcı sebeplerin işçi kurusu ile meydana gelmemiş olmasıdır.

İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı

İş sözleşmesinin feshi kapsamında değerlendirilen ikini durum ise işverenin haklı nedenle fesih hakkıdır. İşçinin haklı nedenle fesih hakkı durumunda olduğu gibi; Sağlık nedeniyle iş sözleşmesinin feshi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hareketlerle iş sözleşmesinin feshi ve zorlayıcı sebeplerle iş sözleşmenin feshi olarak üç ayrı başlık altında incelenmektedir.

Sağlık Sebepleri Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi

İşçinin haklı nedenle fesih hakkı durumunda belirttiğimiz gibi; Sağlık sorunları ileri sürülerek işveren haklı nedenle fesih hakkı da bulunmaktadır. İşçinin kendi kasıtlı ve kusurlu hareketlerinden dolayı bir hastalığa yakalanması ya da engelli hale gelmesi durumunda işveren haklı fesih nedenlerinden bahsetmek mümkündür. Ancak bu durumda daha önce de belirtildiği gibi bu hastalığın işçinin kasıtlı hareketlerinden kaynaklanması gerekmektedir. Ayrıca bu sağlık sebepleri nedeniyle iş sözleşmesinin feshi art arda üç iş günü veya bir ay içerisinde beş iş gününden fazla iş devamsızlığına neden olması halinde mümkündür.

Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Hareketler Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi

İşçi haklı fesih nedenlerinde belirtilen durumlara benzer şekilde; İş sözleşmesinde belirtilen durumların aksine olacak şekilde işverenin yanıltılması, işverenin kendisine ya da aile bireylerine hakaret içerikli sözleş söylenmesi veya aşağılanması; İşveren haklı nedenle fesih hakkını doğurabilmektedir. Ayrıca işçinin iş veren hakkında meslek sırlarını ifşa etmesi iş yerine sarhoş gelmesi veya bu ve benzeri maddeleri iş yerinde kullanması işçinin bir haftadan fazla ve ertelenmesi mümkün olmayın hürriyeti bağlayıcı ceza ile cezalandırılması da iş veren haklı nedenle fesih hakkını doğurmaktadır.

Zorlayıcı Sebeplerle İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshi

İş yerinde meydana gelen zorlayıcı sebepler nedeniyle bir hafta ve daha fazla süre ile çalışmanın durması işveren haklı nedenle fesih hakkı durumu kapsamında değerlendirilebilmektedir. Bu durumda işçi haklı nedenle fesih hakkında belirtildiği şekilde bu zorlayıcı sebeplerin işverenin kusurlu hareketi ile meydana gelmemiş olmasıdır. Zorlayıcı sebepler kapsamında değerlendirilen ve sıklıkla karşılaşılan bir başka durum ise; İşçinin herhangi bir suçtan tutuklanması veya göz altına alınması sonucu iş sözleşmesinin feshi için öngörülen sürelerin aşılmış olmasıdır.

İş Sözleşmesinin Fesih Hakkını Kullanma Süresi

Gerek iş veren haklı nedenle fesih hakkında, gerekse işçi haklı fesih hakkında belirtilen durumların tespit edilmesinden itibaren 6 iş günü içerisinde taraflar iş sözleşmesi fesih hakkını kullanmaları gerekmektedir. Ayrıca her durumda bu fesih hakkı 1 yıl içerisinde zamanaşımına uğramaktadır. Belirtmiş olduğumuz bu zamanaşımı sürelerin tek istisnası olarak işçinin; İş sözleşmesinin feshine dayanan durumlar dolayısıyla çıkar sağlaması veya ekonomik anlamda bir menfaat temin etmiş olması durumudur. Bu durumlarda belirtilen iş sözleşmesinin fesih hakkını kullanma süresi zamanaşımı süreleri işlememektedir.

İş Sözleşmesinin Haklı Fesih Davası

Gerek işveren haklı nedenle fesih, gerekse işçi haklı nedenle fesih durumlarında işçi veya iş veren iş sözleşmesinin feshi durumunda yukarıda belirtmiş olduğumuz iş sözleşmesi haklı fesih nedenlerinin vukuu bulmadığını düşünmesi halinde dava açma hakkı bulunmaktadır. İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshi durumunda uygulamada sıklıkla işe iade davası açılmaktadır. İşçi veya iş veren kendilerine tebliğ edilen fesih bildiriminin tebliğini izleyen 1 aylık süre zarfında söz konusu iş sözleşmesinin feshi davasını açmaları gerekmektedir.

Bu süreler hak düşürücü süre olması nedeniyle mahkemece re’sen gözetilen bir durumdur. Diğer iş hukukuna dayalı uyuşmazlıklarda olduğu gibi iş sözleşmesinin haklı fesih davası da iş mahkemelerinde görülmektedir. Yetkili Mahkeme iş verenin ikamet adresi olabileceği gibi iş yerinin faaliyet göstermiş olduğu yer iş mahkemesi de olabilmektedir. 2018 yılında yapılan değişikliklerle bir çok iş hukukuna dayalı uyuşmazlıklarda olduğu gibi işe iade davalarında da arabuluculuğa başvurma şartı getirilmiştir. Bu nedenle iş sözleşmesinin feshi davası açılmadan önce arabuluculuk şartının yerine getirilmesi gerekmektedir.