Elektrik akımı gibi, aslında oldukça sinsi bir düşmana karşı güvende olmanın en kolay yolu kaçak akım rölelerinden geçiyor.

Aslında hep var olan ama Benjamin Franklin tarafından tanımlanan “Elektrik Enerjisi” ile ilgili asıl dikkat çekici çalışmalar Nikola Tesla tarafından yapılmış olsa da bu büyük mucidin değeri rivayetlere göre (belki de karakterinden kaynaklanan sebeplerle) Tomas Edison ile birlikte ama her zaman geri planda çalışması sonucu çok da bilinememiştir.

Teknolojinin ve sanayinin gelişiminde başrol oynayan elektrik, insan vücudu ile direk temasında çok ciddi hasarlar verebilecek bir potansiyele sahiptir.

Elektrik Tehlikesi

Aslında insan vücudu da elektriksel iletilerle yönetilir. Başta beyin olmak üzere iletiler tüm vücuda yayılır ve doku ve organların gerekli işlevlerini yerine getirmeleri böylelikle sağlanır.

Kalp atışlarımız da aslında çok minik elektrik şokları ile kalp kaslarının kasılması sonucu gerçekleşiyor. 

İşyerlerindeki diğer pek çok tehlike kaynağı ile kıyaslandığında elektrik akımının çok daha sinsi olduğunu söylemek mümkün. Örneğin, açık havada da olsanız Hidrojen sülfür gazının kokusunu alabilirsiniz. Bir yüzeyin sıcaklığını temas etmeden de kestirebilirsiniz. Ancak elektrik akımının varlığı maalesef sadece maruz kalındığında fark edilecektir.

Elektrik akımının insan vücuduna vereceği hasar;

• Maruz kalınan gerilime (voltaja)
• Ortamdaki mevcut şartlara (örneğin nem)
• Vücut direncine
• Akımın vücutta izlediği güzergaha
• Akıma maruziyet süresine göre değişiklik gösterebilir.

Ancak her halükârda, elektrik akımı vücuda girecek ve mutlaka çıkacaktır. Asıl yaralanma bu giriş ve çıkış noktalarında meydana gelir.

Bunun haricinde, elektrik akımı ile çalıştığından bahsettiğimiz kalp kasları üzerinde de düzensiz gerilimler yaratacağından, kalp ritim bozukluklarından, kalbin durmasına kadar çok ciddi etkiler gösterecektir.

Kaçak Akım Röleleri

Elektrik akımı, faz ve nötr arasında ilerlerken, ideal şartlarda veya bir diğer tabirle, tamamen izole bir devrede başlangıç ve bitiş akım şiddetleri birbirine eşittir. Eğer devrede olmaması gereken harici iletkenler varsa, akımın bir kısmı bu yolu izleyecek ve akım şiddetinin iki uçta ölçülen değerleri arasında farklılıklar görülecektir. 

Kaçak Akım Röleleri, işte bu farkı algılayan ve belli bir seviyenin üzerinde akım kaçağı tespit ettiğinde devreyi açan (yani akımı kesen) bir mekanizma ile çalışırlar.

Bu yüzden piyasada farklı akım değerleri için kullanılan Kaçak Akım Röleleri mevcuttur.

İnsan vücudunun dayanabileceği en yüksek akım şiddeti olarak belirlenen 30 mA (miliamper)’lik kaçak akım röleleri, akımın iki noktası arasında 30 mA veya daha yüksek farklılık olması durumunda akımı keserek kişinin akıma maruziyetini engeller.

Aslında, kaçak akımların topraklama yöntemiyle bertaraf da mümkünken, topraklama işlevinin, malzeme, ortam vb. etkenlerle yetersiz kalabilecek olması nedeniyle, uygun bağlandığında daha güvenilir bir yöntem olan kaçak akım röleleri ile desteklenmesi zorunludur.

Kaçak akım röleleri, ana besleme hatlarının her birine ayrı ayrı kurulmalı, fonksiyon testleri yapılıp uygunluk raporu alınmalı, asla kısa süreliğine de olsa by-pass edilmemelidir.

Elektrikle Yapılacak Çalışmalarda Alınacak Önlemler

Elektrik tesisatında uygun kaçak akım rölesi bulunması, elektrik akım maruziyetine karşı alınacak önlemleri azaltmaz veya değiştirmez.

Bu nedenle, elektrikle çalışanlarda,

• Ehliyet ve yeterlilik
• Kullanılan el aletlerinde ve ana-tali panolarda kesin izolasyon
• Maruziyet riski olan alanlarda yalıtkan paspas üzerinde çalışma
• Kullanılan kablo ve bağlantı elemanlarında uygunluk ve yalıtım
• EKED tedbirleri
• Yüksek gerilim hatları altında yapılacak çalışmalarda yükseklik sınırlaması (goalpost’lar)
• Eğitim ve gözetim
• İlkyardım bilgisi mutlaka sağlanmalıdır.

Kaçak Akım Röleleri, elektrik maruziyetine karşı alınacak destekleyici bir önlemdir ve kendi başına asla yeterli olmayacaktır.

Çalışmaya başlamadan önce, çalışanları korumaya yönelik 30 mA kaçak akım rölelerinin varlığı ve fonksiyon testlerinin yapılmasına, yangına karşı alınacak önlemler arasında 300 mA’lik kaçak akım rölelerinin bulunmasına özen gösterilmelidir.

Konu ile ilgili olarak EKED NEDİR? başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.