Ülkemizde kullanılan Sağlık ve Güvenlik İşaretleri ile ilgili yasal düzenleme “Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir.

Genel bir tanım olarak sağlık ve güvenlik işaretleri; ” Bir faaliyet alanında, nesneleri, tehlikeleri ve özel durumları yazılı olarak, çizim ile (piktogram), ışıklı, sözlü/sesli, ya da hareketlerle belirten özel işaretlerdir.”

Bakanlıkça işyerlerinde yapılan denetimlerde, sağlık ve güvenlik işaretlerindeki eksiklikler önemli uygunsuzluklar olarak kayıt edeilecek ve tamamlanmaları istenecektir. Bunun haricinde, çalışanları bilgilendirmek, çalışma ortamı ile ilgili uyarı ve bilgilendirmeleri pekiştirmek amacıyla kullanılan sağlık ve güvenlik işaretleri önemli destekleyici unsurlardır.

Sağlık ve güvenlik işaretleri kategorize edildiğinde;

• Yasaklayıcı İşaretler
• Emredici İşaretler
• Uyarı İşaretleri
• Acil Durum İşaretleri
• Yangınla Mücadele İşaretleri olmak üzere 5 ana başlık altında toplanabilir.

Yasaklayıcı İşaretler

Yasaklayıcı Sağlık ve Güvenlik İşaretleri, beyaz zemin üzerine siyah piktogramlar ile belirgindir. Kırmızı dairesel bir çerçeve içinde ve yasak bildiren kırmızı diyagonal çizgi ile, o alanda hangi faaliyetin yasaklandığını belirtir.

  Örneğin; İşaretinin görüldüğü alanda sigara içilmeyeceği bildirilmiştir.

Adından da anlaşılacağı gibi, yasaklayıcı işaretlerin bildirdiği kuralları ihlal etmenin karşılığında bir yaptırım söz konusudur.

Bu yaptırım, ceza kanunlarında yer alan sınırlarla cezalandırılabileceği gibi, işyerlerinde disiplin cezaları uygulanması gibi bir sonuç doğurabilir.

Emredici İşaretler

Emredici sağlık ve güvenlik işaretleri, dairesel mavi zemin üzerine, beyaz şekiller (piktogramlar) ile gösterilirler. Genellikle bir faaliyet alanının girişinde sınır çizgisi aşamasında konumlandırılırlar. Bu sınırdan sonra emredici işaretler ile bildirilen kurallara uyulmadan ilgili faaliyet alanına girilmesinin uygun olmadığı belirtilir.

Örneğin, “baretini giy” emredici işaretinin konulduğu alanda yapılan faaliyetin, yukarıdan cisim düşme tehlikesi içerdiğini, “kulak koruyucu kullan” işaretinin hemen ilerisinde, gürültü seviyesinin 85 dB üzerinde olduğunu anlamak mümkündür.

Uyarı İşaretleri

Üçgen şeklinde, sarı zemin üzerinde siyah piktogramlar ile hazırlanan uyarı işaretleri, yapılacak faaliyeti engellemezler. Ancak muhtemel tehlike ve riskler konusunda önceden uyarı görevi görürler.

Örneğin, hastanelerin röntgen odaları girişinde mutlaka göreceğiniz “radyoaktif madde uyarı işareti, kişilerin röntgen filmi çektirmelerini engellemeye yönelik değildir. ama, bu işaretin gerisinde, radyasyon riski olduğunu, özel durumları olan kişilerin (gebe veya emzikli kadınlar vb.) bu bilinçle hareket etmeleri gerektiğini bildirir.

Yine aynı şekilde bir örnek olması bakımından; elektrik panolarının veya trafoların girişlerinde görülebilecek “elektrik şoku tehlikesi” işareti, o panoya veya trafoya ilgililer tarafından yapılacak müdahaleyi durdurmaz, ama elektrik şoku tehlikesini farkında olmaları şeklinde uyarır.

Acil Durum İşaretleri

Yeşil zemin üzerine beyaz piktogramlarla kare veya dikdörtgen şeklinde hazırlanan acil durum işaretleri, muhtemel bir acil durumda, kaçış, tahliye, ulaşılması gereken toplanma noktası gibi özel yön ve alanlara yönlendirme görevi görürler.

Acil durumda, hangi yöne gidilmesi ve varılması gereken noktaları gösteren acil durum işaretleri, acil durum eylem planlarında da vaziyet tablosu, tahliye ve kurtarma yönlendirmeleri gibi başlıklarla yer almalıdırlar.

Yangınla Mücadele İşaretleri

Yangınla mücadele işaretleri, kırmızı zemin üzerinde beyaz piktogramlar içeren kare veya dikdörtgen şekilli işaretlerdir.

Yangın söndürme cihazlarının, yangın merdiveninin veya dolaplarının konumlarını, yangın anında kaçış yönünü, yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu noktaları gösterir.

Sağlık ve güvenlik işaretleri, işyerlerinde, çalışanlara verilecek eğitimlerin mutlak bir parçasıdır. İşyerinin özel koşullarına göre kullanılan işaretlerin ne anlama geldiği, işaretlere uymanın önemi tatbikatlarla birlikte tüm çalışanlara anlatılmalıdır.

Çalışanların, bilmedikleri işaretlerin anlamlarını sorarak öğrenmeleri konusunda cesaretlendirilmeleri de önemli bir ayrıntıdır.