Çalışma hayatını düzenleyen 4857 Sayılı İş Kanunu’nda çalışanların haftalık tatil hakkı net olarak açıklanmıştır.

Türkiye’de normal haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu sürenin üzerindeki çalışma süreleri, çalışanın normal saat ücretinin en az %50 fazlası ile fazla mesai ücreti olarak çalışana ödenmelidir.

Haftada 45 saat ve üzeri mesai yapan her çalışanın kesintisiz 24 saat yani, 1 tam gün haftalık izin kullanma hakkı vardır.

Haftalık İzin Hakkı ve Gerekçeleri

Bir hafta içinde 45 saat ve üzeri çalışan her birey, dinlenme ihtiyacı duyacaktır. Önceki haftanın yorgunluğunu atma ve bir sonraki haftaya dinlenmiş bir şekilde hazırlanmayı amaçlayan haftalık tatil, çalışanın daha verimli olmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Yeterli bir süre dinlenmiş bir çalışanın durumu, iş güvenliği bakımından da çok önemlidir. Yorgun, dikkati dağılmış, artık yaptığı işe odaklanamayan bir çalışanın iş kazasına sebep olması ve zarar görmesi ihtimali, sağlıklı bir insana göre daha yüksektir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından “sağlık tanımı“;

“Sağlık, sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, kişinin, ruhen, bedenen ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir.”

Şeklinde yapılmıştır.

Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi; sağlıklı bir birey, sadece ruhen ve sosyal yönden değil, bedenen de sağlıklı olmalıdır.

Bir çalışanın haftalık olarak dinlenebilmesinin, bedenen olduğu kadar, sosyal ve mental anlamda da sağlıklı olmasına katkı sağlayacağı şüphesizdir. Bu kesintisiz 24 saatlik sürede çalışan, ailesi veya sevdikleriyle vakit geçirebilecek, iş hayatının baskısından uzaklaşabilecek, işi harici sorunlarının çözümü ile ilgili vakit harcayabilecek ve sosyal anlamda daha kaliteli zaman harcayabilecektir.

İş hayatı dışında, kişinin aile ve arkadaşlarıyla vakit geçirebilmesi, kendisine zaman ayırabilmesi psikolojik anlamda da sağlığına katkıda bulunacaktır.

Mevzuatımızda Haftalık Tatil Hakkı

Türkiye’de çalışma hayatı ve kuralları 4857 Sayılı İş Kanunu ile belirlenmiştir. Kanuna göre;

• Haftalık çalışma süresi 45 saattir.
• Bu sürenin üzerindeki çalışmalar “fazla mesai” olarak değerlendirilir.
• Fazla mesai ücreti, normal saat ücretinin en az %50 fazlası olarak çalışana ödenir.
• Haftada 45 saat ve üzeri mesai yapan her çalışan kesintisiz 24 saatlik hafta tatiline hak kazanır.
• Hafta tatili çalışmaları da fazla mesai olarak değerlendirilmelidir.

Buradan da görüleceği gibi, haftalık tatil günü olarak pazar, cuma vb. bir sabit gün belirtilmiyor. Haftanın herhangi bir günü “haftalık izin günü” olarak kullanılabilir.

Yakın bir tarihte, bir çalışanın “cumartesi çalışmaları, hafta tatili çalışması olarak değerlendirilmelidir” gerekçesi ile açtığı davanın Yargıtay’a kadar intikal ettiğini gördük. Yargıtay, bu konuda, çalışanı haksız buldu ve verdiği kararda şu gerekçeyi sundu:

“Eğer bireysel veya toplu iş sözleşmesinde cumartesi gününün açıkça hafta tatili (akdi tatil) olduğu düzenlenmemiş ise o gününün işgünü sayılması gerektiği, davalı işyerinde ise haftanın 6 gününün iş günü, 1 gününün hafta tatili olduğunun kabulü gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu nedenle Mahkemece cumartesi ve pazar gününün hafta tatili olarak kabul edilmesi hatalıdır.

Yine, bu hesaplama yöntemine göre fazla çalışma ücretinin davacı yararına değişmesi halinde, davacının fazla çalışmalarının hafta tatili olarak hesaplandığı dikkate alınarak bu yönden davalı yararına usuli kazanılmış hak oluşmayacağı kabul edilmeli. Temyiz olunan İş Mahkemesi kararının ve bu karara karşı istinaf başvurusunu esastan reddeden Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılmasına, dosyanın kararı veren ilk derece mahkemesine gönderilmesine oy birliği ile karar verilmiştir.”

İşçi sağlığı ve İş Güvenliği anlamında, çalışanın hakkı olan ve iş kazalarının nedenlerinden biri olan “aşırı yorgunluk” ve “dikkat dağınıklığı” kavramlarının önüne geçebilecek olan çalışanların haftalık tatil hakkı, işverenin bir lütfu değil, yasal bir zorunluluktur.

Türkiye’de, çıkartılan kanunların uygulanması konusunda birçok sorun yaşandığı da ayrı bir geçek. Daha çok işi, daha az çalışanla yaptırma içgüdüsü, haftalık tatillerinin kullanılmasını çoğu zaman engelliyor. Yasal hak olan haftalık iznini talep eden çalışanların işten çıkarıldığını sıkça duyuyoruz.

Başlık ile direkt bağlantılı olan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun uygulanmasındaki eksiklikler bu söylediğimize net bir örnek olarak gösterilebilir. Çalışanların haklarını aramasını kolaylaştıran, adaletin sağlanması sürecini hızlandıran, haksız ve keyfi işten çıkartmaları engelleyen ve cezalandıran yasal düzenlemelerin uygulamaya konması aslında iş kazalarının sayılarının ve etkilerinin azaltılmasında da fayda sağlayacaktır.

Çalışanların haftalık tatil hakkı kullanımı da bu çerçevede değerlendirilmelidir. İşverenler tarafından genelde göz ardı edilen, dinlenmiş ve sağlıklı bir çalışanın veriminin de artacağı gerçeğidir.