İş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğu daha çok ceza davalarında ve sonrasındaki rücu davalarında öne çıkmaktadır. Ayrıca tazminat davalarında da iş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğunun sorgulanması artık rutin bir uygulama haline geldi. Ancak iş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğu konusunun anlaşılabilmesi için iş kazaları, İş kazası sayılan durumlar, İş güvenliği uzmanının görevleri hakkında da kısaca bilgi vermek yerinde olacaktır.

İş Kazası Nedir?

Öncelikle belirtmek gerekirse iş sahası içerisinde çalışma esnasında meydana gelen yaralanmaların ve ölümlerin iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için çalışanın sigortalı olarak çalışması gerekmektedir. Bu nedenle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca iş kazasının tanımının yapılması gerekmektedir. Çalışanın görevi sırasında gerçekleşen kazadan sonra bedensel ya da ruhen engelli duruma gelmesi iş kazası olarak tanımlanmaktadır. Meydana gelen iş kazası nedeniyle; çalışanın kendisi veya iş veren sorumlu olabilmektedir. Ayrıca yapılan incelemelerde iş güvenliği uzmanının ihmali tespit edilmesi halinde iş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğu da bulunabilmektedir.

İş Kazası Sayılan Durumlar

Yukarıda iş kazası nedir başlığında yapmış olduğumuz tanımdan da anlaşılacağı üzere, çalışanın yaralanması ölmesi veya engelli duruma gelmesi ile sonuçlanan olayların iş kazası olarak nitelendirilmesinin en önemli koşulu kazanın çalışma sırasında ve iş sahası içerisinde meydana gelmiş olmasıdır. Ancak 5510 sayılı yasada çalışma anı dışında meydana gelen bir takım kazaların da iş kazası olarak nitelendirilebileceği belirtilmiştir. Buna göre 5510 sayılı yasa kapsamında iş kazası sayılan durumlar özetle aşağıdaki gibidir.

• İşveren ve işsiz sözleşmesine bağlı olmadan kendi adına çalışanların mesleklerini icra etmiş oldukları sırada
• İş hasından farklı olarak çalışanın iş veren tarafından başka bir yere gönderilmiş olduğu zamanlarda
• İşveren tarafından tahsis edilen servis aracı ile birlikte işe gidiş – geliş sırasında meydana gelen kazalarda
• Süt izni kapsamında iş yerinden ayrılan işçinin bu süreler içinde geçirmiş olduğu kazalar.

İş kazası sayılan durumlardan da anlaşılacağı üzere nitelikleri itibariyle yukarıda belirtmiş olduğumuz hallerde iş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğundan bahsetmek oldukça zordur. Bu durumlar daha çok çalışma anı dışında ve iş sahasının dışında gerçekleşen durumlardır.

İş Kazalarında İş Güvenliği Uzmanlarının Sorumluluğu

İş kazaları hakkında yukarıda vermiş olduğumuz bilgilerden de anlaşılacağı üzere; Kazaların meydana gelmesinde çalışanın, işverenin veya iş güvenliği uzmanının ihmal, tedbirsizlik ve dikkatsizliği sorgulanabilmektedir. Öncelikle iş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğundan bahsedebilmek için ilgililerin kendilerinin yüklemiş olduğu görev ve vazifelerde ihmallerinin bulunması gerekmektedir. Bu nedenle iş yerinde iş güvenliği uzmanın görev ve sorumluluklarının belirtilmesi gerekmektedir.

İş Güvenliği Uzmanının Görev, Yetki ve Sorumlulukları

6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunun gereğine hazırlanan “iş güvenliği uzmanının görev, yetki ve sorumlulukları ile eğitimleri hakkında yönetmelikte” iş güvenliği uzmanının görev ve sorumlulukları düzenlenmiştir. İş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğu da bu yönetmelik gereğince belirlenmektedir. Buna göre iş güvenliği uzmanının görevleri özetle aşağıdaki gibidir.

• İş yerinde kullanılan makine ve aletlerin işin niteliğine göre seçimi, bakımı ve diğer malzemelerin kullanımı gibi konularda iş verene rehberlik ve danışmanlık yapmak
• İş yerinde iş güvenliği ve sağlığı konularında alınması gereken önlemleri iş verene bildirmek
• Daha önce meydana gelmiş meslek hastalıkları ve iş kazaları bulunması halinde nedenlerinin araştırılarak bu konuda alınacak önlemleri tespit etmek
• Çalışma ortamında gerekli inceleme ve ölçümlerin yapılması için iş verene rehberlik yapmak
• İş kazalarının önlenmesi amacıyla çalışanları ve yetkilileri bilgilendirmek ve bu konuda gerekli uyarılarda bulunmak

İş Güvenliği Uzmanının Yetkileri

• Hayati tehlike arz edebilecek ölçüde aksaklıkların tespit edilmesi halinde iş yerinde çalışmanın durdurulması için iş vereni bilgilendirmek
• İş yerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda araştırma yapmak ve çalışanlarla görüşmek
• iş güvenliği ve sağlığı konusunda düzenlenen eğitim ve panellere katılmak

İş Kazalarında İş Güvenliği Uzmanı Ne Kadar Sorumludur?

Gerek 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, gerekse İş Güvenliği Uzmanının Görev ve Yetkilerinin düzenlenmiş olduğu yönetmelikte belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinde ihmali olduğu tespit edilen iş güvenlik uzmanları meydana gelen iş kazalarından dolayı sorumlu tutulabilmektedir. Bu sorumluluğun paralelinde iş güvenliği uzmanı aleyhine rücu davası açılması mümkündür.

Ayrıca meydana gelen iş kazası nedeniyle ölüm gerçekleşmiş ise iş güvenlik uzmanları Türk Ceza Kanunu 85 maddesi uyarınca “Tedbirsizlik ve Dikkatsizlik Sonucu (Taksirle) Ölüme/Yaralanmaya Sebebiyet Verme” suçundan dolayı yargılanmaları mümkündür. Çalışanın ölümü veya engelli hale gelmesi ile sonuçlanan iş kazalarında ayrıca iş güvenliği uzmanının ihmali tespit edilmesi halinde yetki belgeleri askıya alınmaktadır.

İş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğundan bahsedilebilmesi için meydana gelen kaza sonrası gelişen ölüm, yaralanma veya engellilik hali ile iş kazası arasında illiyet bağının kurulması gerekmektedir. Dolayısıyla meydana gelen iş kazası ile iş güvenliği uzmanının görev ve sorumlulukları arasında herhangi bir illiyet bağının bulunmadığının tespit edilmesi halinde iş kazalarında iş güvenliği uzmanlarının sorumluluklarından bahsetmek mümkün değildir.

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ YARGILANMASI başlıklı yazımızda da belirttiğimiz gibi, iş kazası sonrası suçlanacak en kolay hedef, yetkisi olmamasına rağmen tüm sorumluluğun yüklenilmeye çalışıldığı iş güvenliği uzmanlarıdır. Özellikle medyaya yansıyan ve toplumda infiale neden olan iş kazaları sonrası, kaza oluncaya kadar görevini yapmaktan imtina eden devlet kurumlarının “işimizi yapıyoruz, sorumluları yargılıyoruz” algısı yaratmak için fırsat olarak kullandıkları iş güvenliği uzmanlarını tutuklu yargılamak anlayışı giderek yaygınlaşıyor. Hiçbir meslek dalında, yönetmediğiniz bir işteki olumsuzlukların tüm sorumluluğunu almanız mantık dışıdır.

Bu konuda sivil toplum örgütlerinin ve iş güvenliği uzmanlarının oluşturduğu birlik platformlarının halen kat etmeleri gereken çok uzun bir yol olduğu gerçeği karşımızda duruyor.