ŞANTİYELERDE DİZANTERİ SALGINLARI

Dizanteri, kalın bağırsağın iltihaplanması sonucu ortaya çıkan, şiddetli ve genellikle kanlı ishal ile kendini gösteren bir bağırsak enfeksiyonudur.

Hastalık genellikle iki tür mikroorganizma tarafından oluşur:

Bakteriyel dizanteri (şigelloz):
- Shigella adlı bakteriler neden olur.
- Kirli su, iyi yıkanmamış gıdalar veya el temasıyla bulaşır.
- Belirtiler genellikle 1–3 gün içinde başlar.
Amipli dizanteri (amöbiyaz):
- Entamoeba histolytica adlı parazitten kaynaklanır.
- Genellikle tropikal veya hijyenin zayıf olduğu bölgelerde görülür.

Bakteriyel ve Amipli Dizanteri Belirtilerini bir tablo ile karşılaştırmak mümkündür:

Belirti / Özellik	Bakteriyel Dizanteri (Şigelloz)	Amipli Dizanteri (Amöbiyaz)
Etken mikroorganizma	Shigella bakterisi	Entamoeba histolytica (amip)
Bulaşma yolu	Kirli su, yiyecek, el teması	Kirli su ve yiyeceklerle alınan amip kistleri
Belirtilerin başlama süresi	1–3 gün	1–2 hafta (daha yavaş başlar)
Dışkı görünümü	Kanlı, irinli ve kötü kokulu	Kanlı ama daha sümüksü (mukuslu)
Ateş	Genellikle yüksek	Hafif ya da hiç yok
Karın ağrısı	Şiddetli ve kramp tarzında	Daha hafif veya orta şiddette
Bulantı ve kusma	Sık görülür	Nadir
Hastalık süresi	Genellikle kısa (3–7 gün)	Uzayabilir, kronikleşebilir
Ek belirtiler	Halsizlik, baş ağrısı, dehidrasyon	Karaciğer apsesi gelişebilir (ilerlemiş vakalarda)
Tedavi	Antibiyotik (doktor önerisiyle)	Antiparaziter ilaçlar (örneğin metronidazol)

Entamoeba Histolytica Shigella

Dizanteri Belirtileri

Sık, az miktarda ve kanlı ishal
- Dışkıda kan ve mukus (sümüksü madde) görülür.
Bulantı ve kusma
Karın ağrısı ve kramp
- Özellikle alt karın bölgesinde şiddetli sancı hissedilir.
Ateş
- Bakteriyel dizanteride daha belirgindir.
Halsizlik ve yorgunluk
- Sıvı kaybı nedeniyle güçsüzlük hissi olur.
Dehidrasyon (vücutta sıvı kaybı)
- Dudak kuruluğu, idrar azalması, baş dönmesi gibi belirtilerle kendini gösterir.
İştahsızlık ve kilo kaybı
Baş ağrısı veya kas ağrıları (bazı vakalarda)

Ne Zaman Doktora Başvurmalı?

1–2 günden uzun süren ishal
Dışkıda çok fazla kan veya irin
Yüksek ateş (38.5°C üzeri)
Şiddetli karın ağrısı
Aşırı susama veya bayılma hissi

Dizanteri Tedavisi

Dizanteri tedavisi, hastalığa neden olan mikrop türüne (bakteri mi, amip mi) ve hastalığın şiddetine göre değişir.
Ancak temel amaçlar mikrobu yok etmek, sıvı kaybını önlemek ve bağırsağı rahatlatmaktır.

1. Tıbbi (ilaçla) tedavi

🔹 a. Bakteriyel dizanteri (Şigelloz)

Doktor tarafından verilen antibiyotikler kullanılır.
(örnek: ciprofloxacin, azithromycin veya ceftriaxone — sadece doktor reçetesiyle)
Gerektiğinde ateş düşürücü ve ağrı kesici ilaçlar verilebilir.

🔹 b. Amipli dizanteri (Amöbiyaz)

Antiparaziter ilaçlar (örnek: metronidazol veya tinidazol) kullanılır.
Enfeksiyonun tamamen temizlenmesi için bazen ikinci bir ilaç (paromomisin gibi**) eklenir.

2. Sıvı ve elektrolit tedavisi

İshal nedeniyle vücut çok sıvı kaybeder; bu yüzden bol su içmek çok önemlidir.
Ayrıca:
- Oral rehidratasyon sıvıları (ORS) (eczanelerde hazır satılır veya evde yapılabilir)
- Çorba, ayran, tuzlu su karışımı gibi sıvılar da işe yarar.
Aşırı sıvı kaybında, hastanede damar yoluyla serum verilir.

3. Beslenme

Hafif, yağsız ve lifsiz gıdalar tercih edilmelidir:
- Pirinç lapası, haşlanmış patates, muz, yoğurt, çorba.
Süt, baharatlı, kızartılmış ve lifli yiyeceklerden kaçınılmalıdır.

4. Hijyen ve korunma

Elleri her tuvalet sonrası ve yemekten önce sabunla yıkamak.
Sadece temiz içme suyu kullanmak.
Çiğ sebze-meyveleri iyi yıkamak.
Enfekte kişilerle aynı eşyaları (havlu, tabak vb.) paylaşmamak.

Şantiyelerde Dizanteri Tehlikesi

Şantiyelerde dizanteri riski oldukça yüksektir, çünkü kalabalık çalışma ortamı, yetersiz hijyen koşulları ve sınırlı temiz su kaynakları hastalığın yayılmasına çok elverişlidir.

1. Neden Şantiyelerde Risk Fazladır?

Temiz su eksikliği: İçme ve el yıkama suyu yeterince temiz olmayabilir.
Yetersiz tuvalet ve atık sistemleri: Geçici tuvaletler veya açık alanlar, mikropların yayılmasına neden olur.
Yiyecek hijyeninin zayıf olması: Ortak yemek alanlarında yiyeceklerin yıkanmadan, sıcak ortamda bekletilmesi.
Ellerin yıkanmaması: Tuvaletten sonra ya da yemek öncesi ellerin yeterince yıkanmaması.
Kalabalık yaşam alanları: Barınma konteynerleri veya yatakhaneler mikropların hızla bulaşmasını kolaylaştırır.

2. Şantiyelerde Görülen Belirtiler

İşçilerde ani başlayan ishal, karın ağrısı, halsizlik, ateş ve kanlı dışkı gibi şikayetler görülür.
Bu durum iş gücü kaybına ve hızlı yayılıma yol açabilir.

3. Alınması Gereken Önlemler

Hijyen Önlemleri

Her iş alanında temiz su ve sabunla el yıkama noktaları olmalı.
Tuvaletler düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli.
Kişisel hijyen eğitimi verilmelidir (ellerin yıkanması, içme suyu kullanımı, gıda güvenliği).

Su ve Gıda Güvenliği

İçme suyu analiz edilmiş ve güvenli kaynaklardan sağlanmalı.
Yemekler gıda hijyen kurallarına uygun hazırlanmalı, uzun süre açıkta bırakılmamalı.
Şebeke suyu yoksa klorlama yapılmalı veya hazır içme suyu kullanılmalı.

Sağlık ve Denetim Önlemleri

İşçilere periyodik sağlık kontrolleri yapılmalı.
Şüpheli vakalarda hemen sağlık kuruluşuna başvurulmalı.
Gıda hazırlayan personel, dizanteri geçiren kişilerle temas etmemeli.

4. Yönetim Açısından Önemi

Şantiyelerde dizanteri salgını:
- İş durmalarına,
- Verim kaybına,
- Yasal ve iş sağlığı cezalarına neden olabilir.

Şantiyelerde görülebilecek bir dizanteri salgını, ölüme kadar varabilen ciddi riskler içermektedir. Özellikle bazı şantiyelerin sağlık merkezlerine olan mesafeleri, bir salgın durumunda büyük zorluklarla karşılaşılmasına neden olabilir. Acil Durum Planlarında da bu tür tehlikelerin öngörülüp, eylem planı içine alınması doğru olacaktır.

Bu nedenle işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) kapsamında iş yeri hekimi tarafından bir hijyen planı oluşturmasında fayda vardır.